Οι πανδημίες ως μοχλοί ριζικών ιστορικών ανατροπών! Του Γ. Παπασίμου

Οι πανδημίες

 ως μοχλοί ριζικών

 ιστορικών ανατροπών

Του Γεωργίου Παπασίμου

Η πλανητική εξάπλωση του κορωνοϊού ενταφίασε οριστικά τις ανιστόρητες θέσεις περί του τέλους της Ιστορίας και του θανάτου των ιδεολογιών με την έννοια της μόνιμης παγκόσμιας επικράτησης του καπιταλισμού και της νεοφιλελεύθερης παγκόσμιας διακυβέρνησης, υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ και της Δύσης μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Οι πανδημίες ως τυχαίος και αστάθμητος παράγοντας στο ιστορικό γίγνεσθαι, έπαιξαν πολλές φορές καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη και στην επέλευση ριζικών ανατροπών και ανακατατάξεων. Η ύπαρξη των ιών συμβαδίζει με την ανθρώπινη ιστορία και ιδιαίτερα από την νεολιθική περίοδο πριν 10.000 περίπου χρόνια όταν ο άνθρωπος ανέπτυξε τις αρχικές πυκνοκατοικημένες αγροτικές κοινωνίες. Οι εκάστοτε πανδημίες, πέραν του θανάτου χιλιάδων ανθρώπων λειτούργησαν και ως μοχλός ριζικών ανατροπών και ανακατατάξεων πάντα ως τυχαίος και αστάθμητος παράγοντας στην ιστορική εξέλιξη του ανθρώπου.

Ο λιμός των Αθηνών, που εκδηλώθηκε αρχικά το 430 π.Χ., κατά το δεύτερο χρόνο του Πελοποννησιακού πολέμου, αποτέλεσε βασικό παράγοντα της ήττας των Αθηναίων, αφού επέφερε το θάνατο μεγάλου ποσοστού των κατοίκων της, μεταξύ αυτών και του ηγέτη τους Περικλή, υπονομεύοντας εκ των έσω την ισχύ της.

Η πανώλη των Αντωνίνων, περί τα τέλη του δευτέρου αιώνα, οδήγησε στην υπόσκαψη και παρακμή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας που διαλύθηκε, υποκύπτοντας στην εισβολή των βορείων βαρβαρικών φύλων. Παράλληλα, την ίδια περίοδο σύμφωνα με τον Rodney Stark (Εξάπλωση του Χριστιανισμού), κρίσιμος παράγοντας για την εξάπλωση και επικράτηση του χριστιανισμού ήταν το υψηλό ποσοστό επιβίωσης των μελών των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων, από τις θανατηφόρες επιδημίες της εποχής, εν σχέσει με τον υπόλοιπο πληθυσμό, που εμφάνιζε τρομακτικά ποσοστά θνησιμότητας. Αυτό οφειλόταν στο έντονο συναίσθημα αλληλεγγύης και την φροντίδα που παρείχαν στους ασθενείς οι χριστιανικές κοινότητες.

Η πανδημία της πανώλης (μαύρη πανούκλα), που εκδηλώθηκε το 1346 μ.Χ., οδήγησε στο θάνατο άνω των 100 εκατομμυρίων ανθρώπους, μειώνοντας δραματικά τον πληθυσμό της Ευρώπηw (πάνω από το 1/3 αυτού). Αυτό είχε καταλυτικές δημογραφικές και οικολογικές επιπτώσεις που οδήγησαν στην αποσύνθεση της δημογραφίας και στην υπέρβαση αυτού του δεσποτικού συστήματος, από τον καπιταλισμό κατά των 16^ο αιώνα.

Ο Covid19, που αποτελεί την τελευταία επιδημία σε μια αλυσίδα επιδημιών στη σύγχρονη εποχή (Έμπολα, Aids, γρίπη των χοίρων, SARS κλπ), φαίνεται να μετατρέπεται σε σοβαρή απειλή, όχι μόνο της σύγχρονης άκρατης παγκοσμιοποίησης, αλλά και πιθανόν και του ίδιου του καπιταλισμού ως κυρίαρχου συστήματος στην ανθρωπότητα από τον 16^ο αιώνα ως σήμερα.

Ο κορωνοϊός ως φυσική παθογένεια του ανεξέλεγκτου παγκόσμιου καπιταλισμού ανάγκασε αυτόν, επιστρατεύοντας τον θάνατο, να καταφύγει στο κευνσιανό κράτος ως έσχατο καταφύγιο για την επιβίωσή του, ευρισκόμενος «διασηλωμένος» στη ΜΕΘ του Κράτους.

Η κρατική παρέμβαση για την σωτηρία του καπιταλισμού στις εκάστοτε κρίσεις αποτελεί το νήμα που ενώνει την μεγάλη κρίση του 1929 και την σημερινή της πανδημίας του κορωνοϊού. Οι επαναλαμβανόμενες αυτές κρίσεις καταδεικνύουν την αδυναμία αυτοτελούς αυτοεπέκτασης του καπιταλιστικού συστήματος και την ανάγκη παρέμβασης του κράτους, για την ρύθμιση των προβλημάτων της κεφαλαιακής συσσώρευσης. Αυτό όμως αποτελεί παρέκβαση από την ομαλή καπιταλιστική λειτουργία και επέκταση με συνέπεια να δικαιώνεται ο μεγάλος Αμερικανός Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ, ο οποίος είχε εκφράσει την άποψη ότι ουσιαστικά ουδέποτε το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα ξεπέρασε οριστικά και τελεσίδικα το κραχ του 1929.

Έτσι οι δραματικές συνέπειες της πρόσφατης πανδημίας, δημιουργούν το αντικειμενικό υπόστρωμα για τη συνειδητοποίηση, παρά την προσπάθεια επιβολής της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας ως φυσικού νόμου, ότι ο καπιταλισμός ως κοινωνικό σύστημα είναι ιστορικός, έχοντας αρχή, μέση και τέλος. Όπως τονίζει ο Σαμίρ Αμίν στο βιβλίο του «Πέρα από το γηρασμένο καπιταλισμό» «ο καπιταλισμός έχει κάνει το κύκλο του, αφού η κυρίαρχη λογική του (νόμος του κέρδους, συσσώρευση) δεν προσφέρει πλέον τίποτα άλλο, παρά σπατάλη και ανισότητα. Αυτό εξηγεί γιατί δεν είναι, παρά μια παρένθεση στην Ιστορία και όχι το τέλος της. Αν δεν ξεπεραστεί από τη δημιουργία ενός άλλου συστήματος, που θα βάλει τέλος στην παγκόσμια πόλωση και στην οικονομική αλλοτρίωση θα οδηγήσει στην αυτοκαταστροφή της ανθρωπότητας».

Παρά τη δημιουργία όμως των προϋποθέσεων για υπέρβαση του καπιταλισμού, τίποτα δεν είναι βέβαιο, αφού η δυνατότητα προσαρμογής του συστήματος αυτού μέχρι σήμερα, έχει δείξει ότι είναι τεράστια. Παραμένει μάλιστα ο κίνδυνος αρνητικής οπισθοδρόμησης με διεύρυνση των ανισοτήτων, ενίσχυσης του κρατικού αυταρχισμού και υπονόμευσης των δημοκρατικών, ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων.